فضیلت صبر را بر چه اساسی می توان تربیت کرد و قوت بخشید؟
هیچ نقطه ای از این کره خاکی نیست که در آن صبوری ارزش تلقی نشود و مردمان با همه اختلاف عقاید در این فضیلت متفق القول اند. چه بسیار مثل های شیرین که بر تارک ادبیات فارسی و فرهنگ عامه مردم ایران زمین در فضیلت صبر نوشته و سینه به سینه منتقل شده است. اما صبر در فرهنگ نهج البلاغه افزون بر سودمندی های اجتماعی، دارای آثار فردی عمیقی است. امام علی(ع) در کلامی مردمان را به صبر سفارش کرده و صبر را برای ایمان چون سر برای بدن برمی شمارد، به راستی پیکری که در آن سر نباشد، چه خیر و خاصیتی خواهدداشت؟ ایمانی که فاقد صبر باشد، ایمان نیست و ارزشی ندارد.
امام علی(ع) ۴دستورالعمل برای بازسازی صبر و تقویت آن برمی شمرد که بر مبنای آن می توان درخت صبر را در ضمیر وجود آبیاری کرد. نخست مرغ جان آرزوی بهشت و جوار رحمت حق را پذیرا باشد که چنین کسی از اعماق جان شهوت پرستی و پیروی از هوای نفس را به کنار می نهد. دوم، ترس از آتش دوزخ را در دل جای دهد تا از گناهان دوری گزیند. سوم در زندگی دنیوی خویش زهد ورزد تا مصیبت ها و جانکاهی های دنیا برایش آسان شود و تحمل مصایب دنیا به دیده زاهد و پارسا آسان خواهدبود؛ چهارم انتظار مرگ را دروجودش جاری سازد که چنین کسی بر اعمال خیر پیشی گیرد. این چهار رویکرد (آرزومندی، ترس، زهد وانتظار) شاخسار صبر را بر ریشه ایمان آدمی محکم و پابرجا کند و آدمی را افزون بر سودای اجتماعی صبر، به سمت ایمانی استوار رهنمون دارد.
پس آنکه مشتاق بهشت باشد از دل و جان شهوت پرستی را وانهد، و هرکس از آتش دوزخ بهراسد از گناهان بپرهیزد، وآن که در دنیا زهد ورزد مصیبت ها بر او آسان گردد، و آنکه درانتظار مرگ باشد در خیرات سرعت گیرد… (نهج البلاغه، حکمت۳۰).
همشهری آنلاین