ساختمان شیمیایی

این ویتامین دارای وزن مولکولی ۱۵۰۰ دالتون و حاوی ۴ درصد کبالت است. از نظر ساختمان شیمیایی شباهت خاصی به هسته تتراپیرولی پورفیرین در هموگلوبین دارد. با این تفاوت که اولا کبالت جایگزین آهن شده است ثانیا دو حلقه از حلقه‌های پیرولی به جای اینکه توسط یک اتم کربن و یا یک ریشه متنیل به هم اتصال یابند مستقیما با یکدیگر پیوند حاصل می‌کنند و به علت وجود این اختلافات این هسته را کورفیرین می‌نامند.

خواص فیزیولوژیک

فقدان ویتامین B₁₂ در انسان که بیشتر به علت اختلال در عمل جذب ویتامین رخ می‌دهد باعث بروز کم خونی وخیم و پیدایش گویچه‌های سرخ غیر طبیعی از نوع مگالوبلاست در خون می‌گردد. عامل اصلی بروز این بیماری فقدان ویتامین B₁₂ می‌باشد و تجویز این ویتامین باعث بهبودی کلیه عوارض بیماری اعم از کم خونی ، گوارشی و عصبی می‌گردد.

در بیماران مبتلا به این نوع کم خونی تجویز ویتامین از طریق دهان موثر واقع نگردیده و می‌بایست ویتامین را به صورت تزریق تجویز نمود. در شیره معده شخص سالم عاملی وجود دارد که سبب جذب ویتامین می‌گردد و این عامل در شیره مبتلایان به این نوع کم خونی مشاهده نمی‌شود. وجود اسید هیدروکلریک شیره معده نیز برای انجام عمل جذب ویتامین ضروری است.

فعالیت کو آنزیمی

کو آنزیمی که حاوی این ویتامین است کوبامید نام دارد. کو آنزیم فوق در واکنشهای کربوکسیلاسیون و بویژه در عمل جابجا کردن در داخل مولکول شرکت می‌جوید. این ویتامین نیز دارای نقشی شبیه به اسید فولیک بوده و هر دو ویتامین در عمل نقل و انتقال ریشه یک کربن‌دار شرکت می‌کنند. ویتامین B₁₂ در عمل احیای ریشه یک کربن‌دار فرمیل و تبدیل آن به ریشه متیل شرکت می‌نماید. اسید فولیک و ویتامین B₁₂ تواما در ایجاد ریشه یک کربن‌دار و انتقال آن بر روی ترکیبات مختلف شرکت می‌کنند و برای عمل بیوسنتز اسید نوکلئیک و انجام هر نوع تقسیم سلولی ضروری هستند.

نقش ویتامین B₁₂

ویتامین B₁₂ در تولید سلولهای بدن نقش دارد و نقش آن مانند اسید فولیک، شرکت در همانند سازی ژنهای هسته سلول است. تکثیر سلولی در دستگاه گوارش ، مغز استخوان و بافت عصب با کمک ویتامین B₁₂ صورت می‌گیرد. اگر ویتامین B₁₂ دریافت نکنیم ظرف حدود یکسال ذخیره موجود در کبد تمام شده و تولید سلولی در اندامهای یاد شده دچار اختلال می‌شود.
ویتامین B₁₂ در دستگاه گوارش به تولید سلولهای مخاطی دیواره کمک می‌کند. اگر ویتامین B12 نباشد زبان متورم و سرخ‌رنگ می‌شود و اختلالات گوارشی مثل اسهال بروز می‌کند.

ویتامین B₁₂ در مغز استخوان موجب تولید سلولهای خونی می‌گردد. در صورت کمبود این ویتامین گلبولهای قرمز بزرگتر از حد طبیعی شده، زود از بین می روند و فرد مبتلا به کم خونی مگالوبلاستیک می‌شود.
ویتامین B₁₂ در بافت عصبی نقش تولید سلولهای رشته‌های عصبی را عهده‌دار است. کمبود این ویتامین اختلالات عصبی را به همراه دارد که کرختی و لرزش بدن است و سوزش در پاها نیز احساس می‌شود.

منابع ویتامین B₁₂

ویتامین B₁₂ جذب شده مدتی طولانی در بدن انسان باقی میماند و دفع آن کند است. این ویتامین توسط باکتریهای موجود در دستگاه گوارشی نشخوارکنندگان و همچنین توسط باکتریهای روده ای انسان سنتز میشود که قسمتی از آن قابل جذب است. نیاز روزانه انسان متوسط به ویتامین B₁₂ حدود ۳ میکروگرم است. میزان این ویتامین در کبد نشخوارکنندگان به ۴۰ میکروگرم درصد گرم برآورد شده است. در گوشت ، شیر ،‌پنیر و تخم مرغ نیز این ویتامین وجود دارد. مواد غذایی گیاهی عاری یا فقیر از این ویتامین هستند.

منبع : دانشنامه رشد daneshnameh.roshd.ir