کلیات گیاه شناسی

سنبل‌الطیب گیاهی است علفی و چند ساله که ساقه آن بطور عمودی تا ارتفاع دو متر بالا می‌رود. این گیاه به صورت وحشی در جنگلهای کم درخت ، در حاشیه جویبارها و گودالها در بیشتر مناطق آسیا و ایران می‌روید. سنبل‌الطیب دارای بویی مطبوع است و گربه بوی این گیاه را از فاصل دور تشخیص داده و به طرف آن می‌رود و در اطراف آن به جست و خیز می‌پردازد و از بوی آن مست می‌شود.

گلهای سنبل‌الطیب به رنگ سفید یا صورتی و به صورت خوشه‌ای می‌باشد. قسمت مورد استفاده این گیاه ریشه آن است و معمولا از ریشه گیاهی که بیش از سه سال عمر دارد استفاده می‌شود. سنبل‌الطیب پس از خشک شدن به رنگ قهوه‌ای درمی‌آید. طعم آن تلخ ولی خوشبو و معطر است. عطر آن پس از خشک شدن بیشتر می‌شود.

ترکیبات شیمیایی

ریشه سنبل‌الطیب حاوی ۱ درصد اسانس است. این اسانس در ریشه تازه بیشتر است و به تدریج که ریشه خشک می‌شود مقدار اسانس آن کاهش یافته ولی بوی آن قوی‌تر می‌شود. اسانس تازه به رنگ سبز مایل به زرد است ولی در اثر ماندن غلیظ می‌شود. آثار دارویی ریشه تازه آن سه برابر خشک شده آن است. سنبل‌الطیب باید در حرارت کم خشک شود و در حرارت بالا تمام اثر دارویی آن از بین می‌رود.

خواص داروئی

اثر ضد تشنج دارد.
در رفع ناراحتیهای عصبی و هیستری مفید است.
ضد اسپاسم و آرام بخش است.
تب‌بر است.
در معالجه بیماری صرع اثر مفید دارد.
بی‌خوابی را درمان می‌کند.
ضد کرم معده و روده است.
گاز معده را از بین می‌برد.
ضد هیجان است.
میگرن را برطرف می‌کند.

سردردهای ناشی از سیگار کشیدن و مصرف الکل را رفع می‌کند.
برای برطرف کردن دلهره و تشویش و نگرانی مفید است.
در درمان بیماری مالیخولیا اثر مفید دارد.
در برطرف کردن درد سیاتیک موثر است.
درد معده را برطرف می‌کند.
سکسکه مداوم را از بین می‌برد.
تقویت کننده نیروی جنسی است.
ترشح ادرار را زیاد می‌کند.
درد سینه را برطرف می‌کند.
استفراغ را برطرف می‌کند.
دهان را خوشبو می‌کند.
در معالجه مرض قند موثر است.
گرد سنبل‌الطیب را روی زخمها بپاشید التیام یابند.

طرز استفاده

گرد سنبل الطیب: ریشه سنبل‌الطیب را خرد کرده و در حرارت ۴۰ درجه خشک کنید. سپس آن را آسیاب کنید و از الک ریز رد کنید. این گرد به عنوان ضد تشنج بکار می‌رود. مقدار مصرف آن ۵-۱۰ گرم در روز است.
مخلوط سنبل الطیب: ۴ گرم گرد ریشه سنبل‌الطیب را با ۴ گرم رازیانه و ۴ گرم قند سائیده و مخلوط کنید این مخلوط را چهار قسمت کرده و در طول روز به فواصل مساوی بخورید.

منبع : دانشنامه رشد daneshnameh.roshd.ir